Νέα έρευνα αποκάλυψε: Οι γυάλινες φιάλες μπορεί να απελευθερώνουν περισσότερα μικροπλαστικά σε σύγκριση με τις πλαστικές. Πώς επηρεάζει αυτό την υγεία και τι να κάνετε για να αποφύγετε τον κίνδυνο — στο άρθρο της Open Oil Market.
Γάλλοι επιστήμονες από τον οργανισμό ασφαλείας τροφίμων ANSES πραγματοποίησαν μια σειρά δοκιμών διαφόρων ποτών – νερού, αναψυκτικών, κρύου τσαγιού, μπύρας και κρασιού – τα οποία εμφιαλώθηκαν σε διαφορετικούς τύπους συσκευασίας. Τα αποτελέσματά τους εξέπληξαν ακόμη και τους ίδιους τους ερευνητές: Σε ποτά από γυάλινες φιάλες εντοπίστηκε σημαντικά περισσότερα μικροπλαστικά σε σύγκριση με αντίστοιχα ποτά σε πλαστικές φιάλες ή αλουμινένια κουτιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το επίπεδο των μικροπλαστικών σωματιδίων στο γυαλί αποδείχθηκε έως και πέντε ή και πενήντα φορές υψηλότερο. Αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση την καθιερωμένη άποψη περί «καθαρότητας» της γυάλινης συσκευασίας.
Απρόσμενα αποτελέσματα της έρευνας
Η νέα έρευνα που διεξήχθη από το εργαστήριο ANSES στη Γαλλία συνέκρινε το επίπεδο μικροπλαστικού σε δημοφιλή ποτά ανάλογα με τη συσκευασία. Σε κάθε κατηγορία που δοκιμάστηκε – είτε πρόκειται για αναψυκτικά, τσάι με πάγο, μπύρα ή μεταλλικό νερό – οι γυάλινες φιάλες παρουσίασαν τη μεγαλύτερη ρύπανση από πλαστικά σωματίδια. Στο μέσο ποτήρι, βρέθηκαν περίπου 100 μικροσωματίδια πλαστικού ανά λίτρο ποτού από γυάλινη συσκευασία. Για σύγκριση, το ίδιο ποτό σε πλαστική φιάλη ή μεταλλικό κουτί περιείχε μόλις 2 έως 20 σωματίδια ανά λίτρο. Ακόμη και οι ερευνητές παραδέχτηκαν ότι «περίμεναν το αντίθετο αποτέλεσμα», υποθέτοντας αρχικά μεγαλύτερη καθαρότητα στο γυαλί.
Η βαφή στις καπάκια – κρυφή πηγή σωματιδίων
Η εξήγηση για την απροσδόκητα υψηλή ρύπανση των γυάλινων φιαλών έγκειται στις καπάκια τους. Οι γυάλινες φιάλες ποτών συνήθως κλείνουν με μεταλλικά καπάκια που διαθέτουν εσωτερική πλαστική σφράγιση και είναι βαμμένα εξωτερικά. Η έρευνα της ANSES αποκάλυψε ότι τα μικροπλαστικά σωματίδια που βρέθηκαν στο περιεχόμενο των γυάλινων φιαλών ταυτίζονται σε χρώμα και σύνθεση με τη βαφή που καλύπτει αυτά τα μεταλλικά καπάκια. Με άλλα λόγια, το βαμμένο μεταλλικό καπάκι μετατρέπεται σε πηγή μικροπλαστικού στο ποτό.
Η αιτία εισόδου του πλαστικού στο ποτό αποδείχθηκε ότι είναι η τριβή των καπακιών μεταξύ τους κατά την αποθήκευση και τη μεταφορά. Τα μεταλλικά καπάκια, όταν έρχονται σε επαφή έως την εμφιάλωση, αγγίζουν διακριτικά και ξύνουν την βαμμένη επιφάνειά τους. Τα μικροσκοπικά κομμάτια του καλύμματος, αόρατα με γυμνό μάτι, στη συνέχεια αποκολλούνται μέσα στη φιάλη κατά το κλείσιμο. Έτσι, κάθε γυάλινη συσκευασία με βαμμένο καπάκι συμβάλλει στη «κρυφή» ρύπανση του ποτού. Αντίθετα, οι πλαστικές φιάλες διαθέτουν ενιαία πλαστικά καπάκια χωρίς στρώμα βαφής, γεγονός που εξηγεί γιατί το επίπεδο μικροπλαστικού σε αυτές είναι σημαντικά χαμηλότερο. Επίσης, οι γυάλινες φιάλες με φελλούς ή άλλες μη βαμμένες καπάκια (π.χ. φιάλες κρασιού) παρέχουν ελάχιστα ή καθόλου αυτό το φαινόμενο.
Γιατί ορισμένα ποτά ρυπαίνονται περισσότερο
Οι διαφορές στο επίπεδο μικροπλαστικού μεταξύ των ειδών ποτών ώθησαν τους επιστήμονες να σκεφτούν πρόσθετους παράγοντες. Γιατί, για παράδειγμα, τα αναψυκτικά και η μπύρα σε γυαλί περιείχαν δεκάδες σωματίδια, ενώ το νερό μόνο λίγα; Οι ειδικοί υποθέτουν ότι οι ιδιότητες του ίδιου του ποτού και οι συνθήκες αποθήκευσης μπορεί να παίζουν ρόλο:
- Επαγωγή και πίεση: τα ποτά με διοξείδιο του άνθρακα (κόλα, λεμονάδα, μπύρα) δημιουργούν αυξημένη πίεση μέσα στη φιάλη. Αυτό μπορεί να ενισχύσει την τριβή του καπακιού με το στόμιο και να συμβάλλει στην αποκόλληση σωματιδίων βαφής.
- Οξύτητα του μέσου: ορισμένα αναψυκτικά και σαπούνια έχουν όξινο pH. Το οξύ μπορεί να μαλακώνει τα πολυμερή καλύμματα, διευκολύνοντας την απελευθέρωση μικροσωματιδίων.
- Θερμοκρασία και μεταφορά: οι θερμοκρασιακές διακυμάνσεις, η ανακίνηστηση και η μακροχρόνια μεταφορά επιτείνουν τη φθορά των καπακιών. Η κίνηση των φιαλών σε κιβώτια ή κοντέινερ οδηγεί σε συνεχόμενη τριβή των καπακιών μεταξύ τους, γεγονός που αυξάνει τη φθορά της βαφής.
Έτσι, η μεγαλύτερη ποσότητα μικροπλαστικού παρατηρήθηκε στις περιπτώσεις όπου συνδυάστηκαν ευαίσθητα στοιχεία συσκευασίας (βαμμένα καπάκια) και επιθετικές συνθήκες – πίεση αναψυκτικού, χημική σύνθεση και μηχανική επιρροή κατά τη μεταφορά. Το νερό και τα μη ανθρακούχα ποτά, αντίθετα, αποδείχθηκαν λιγότερο ευαίσθητα στο πρόβλημα αυτό.
Πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία
Μέχρι στιγμής δεν έχει αποδειχθεί αν το ανιχνευθέν επίπεδο μικροπλαστικού συνιστά άμεση απειλή για την υγεία – οι επιστήμονες δεν έχουν σαφή «όριο τοξικότητας» για τέτοιες σωματίδια. Ωστόσο, η ίδια η ύπαρξη μικροπλαστικού σε τροφές και ποτά προκαλεί ανησυχία στους γιατρούς και τους οικολογικούς οργανισμούς. Τα μικροσκοπικά πλαστικά μπορούν να συσσωρεύονται στον οργανισμό και να επιδρούν σε αυτό με πολλούς τρόπους:
- Συσσώρευση στα όργανα: εισερχόμενα μέσω της τροφής και του ποτού, το μικροπλαστικό μπορεί να εγκαθίσταται σε διάφορους ιστούς. Τα σωματίδιά του έχουν ήδη βρεθεί στους πνεύμονες, στο ήπαρ, στο έντερο και ακόμη και στο αίμα και στο μητρικό γάλα του ανθρώπου. Η παρατεταμένη συσσώρευση ξένων σωματιδίων απειλεί τη βλάβη κυττάρων και οργάνων.
- Χρόνια φλεγμονή: το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει το πλαστικό ως ξένο αντικείμενο και προσπαθεί να το καταστήσει. Η συνεχής παρουσία μικροπλαστικού μπορεί να προκαλέσει ήπιες φλεγμονώδεις διαδικασίες που με την πάροδο του χρόνου βλάπτουν υγιείς ιστούς.
- Διαταραχή της μικροβιοχλωρίδας του εντέρου: Τα πλαστικά σωματίδια στο πεπτικό σύστημα μπορεί να διαταράσσουν την ισορροπία των εντερικών βακτηρίων. Οι έρευνες δείχνουν ότι το μικροπλαστικό αλλάζει τη σύνθεση της μικροβιοχλωρίδας, το οποίο μπορεί να προκαλέσει πεπτικές διαταραχές, μείωση του ανοσοποιητικού συστήματος και μεταβολικές ανωμαλίες.
- Μεταφορά τοξικών ουσιών: το μικροπλαστικό προσελκύει και προσροφά διάφορες τοξικές ενώσεις στην επιφάνειά του – από φυτοφάρμακα και βαρέα μέταλλα έως διχλωροδιοξίνες. Εισερχόμενα μαζί με τα σωματίδια στον οργανισμό, αυτές οι χημικές ουσίες μπορούν να προκαλέσουν πρόσθετη βλαπτική δράση, συμπεριλαμβανομένων των ορμονικών αναταραχών.
Αν και η άμεση βλάβη από μικρές δόσεις μικροπλαστικού δεν έχει αποδειχθεί, οι γιατροί συμφωνούν ότι η υπερβολική «πλαστική σκόνη» στη διατροφή μας προφανώς δεν συμβάλλει στην υγεία. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η ικανότητά της να προκαλεί χρόνιες φλεγμονές και να μεταφέρει βλαπτικές χημικές ουσίες μέσα στο σώμα – παράγοντες που μπορεί με τον χρόνο να συμβάλλουν στην ανάπτυξη σοβαρών ασθενειών.
Μέθοδοι μείωσης των μικροπλαστικών στη συσκευασία
Ευτυχώς, αφού αποκαλύφθηκε η πηγή της ρύπανσης, οι ερευνητές προτείνουν και λύσεις για τη μείωσή της. Οι παραγωγοί ποτών μπορούν σχετικά εύκολα να μειώσουν την είσοδο πλαστικού από τα καπάκια, βελτιώνοντας τις τεχνολογικές διαδικασίες. Οι ειδικοί της ANSES δοκίμασαν αρκετές μεθόδους επεξεργασίας καπακιών πριν από το κλείσιμο και πέτυχαν σημαντική μείωση των μικροπλαστικών. Ορίστε τα κύρια μέτρα:
- Προκαταρκτικός καθαρισμός καπακιών. Ο καθαρισμός νέων καπακιών με πεπιεσμένο αέρα, ακολουθούμενος από ξέπλυμα με φιλτραρισμένο νερό και αλκοόλ πριν από την εμφιάλωση, επέτρεψε να μειωθεί η περιεκτικότητα μικροσωματιδίων κατά περίπου 60%.
- Προσεκτική αποθήκευση των καπακιών. Είναι σημαντικό να ελαχιστοποιηθεί η τριβή των καπακιών μεταξύ τους πριν από την εμφιάλωση. Για αυτό, οι παραγωγοί μπορούν να αλλάξουν τις συνθήκες αποθήκευσης και μεταφοράς των καλυμμάτων – για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας εσωτερικές επενδύσεις ή διαχωριστικά που αποτρέπουν τη μαζική επαφή των καπακιών. Η μείωση της μηχανικής επιρροής στην επικάλυψη θα μειώσει τη δημιουργία γρατσουνιών και απορριμμάτων βαφής.
- Βελτίωση υλικών και επικαλύψεων. Μια άλλη κατεύθυνση είναι η ανάπτυξη υλικών καπακιών που είναι πιο ανθεκτικά στη φθορά. Η χρήση βαφών που είναι λιγότερο επιρρεπείς σε ξεφλούδισμα ή εναλλακτικών προστατευτικών επικαλύψεων θα ελαχιστοποιήσει τη μετανάστευση σωματιδίων.
Η εφαρμογή αυτών των μέτρων μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση. Για τους παραγωγούς, η προσαρμογή διαδικασιών (καθαρισμός ή νέες συνθήκες αποθήκευσης) είναι σχετικά οικονομική, ενώ το όφελος για τον καταναλωτή είναι ένα πιο καθαρό προϊόν χωρίς περιττές προσμίξεις.
Συνέπειες για τη βιομηχανία ποτών
Η αποκάλυψη των Γάλλων ειδικών υπηρετεί ως σήμα για ολόκληρη τη βιομηχανία ποτών και συσκευασίας. Η γυάλινη συσκευασία προωθήθηκε για χρόνια ως οικολογική εναλλακτική λύση στο πλαστικό: δεν δημιουργεί πλαστικά απόβλητα, είναι ανακυκλώσιμη και δεν απελευθερώνει βλαβερές ουσίες στο περιεχόμενό της. Ωστόσο, ο νέος παράγοντας των μικροπλαστικών δείχνει ότι και το γυαλί έχει κρυφούς κινδύνους. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τις γυάλινες φιάλες – μάλλον απαιτείται η βελτίωση της κατασκευής και της παραγωγικής διαδικασίας τους.
Για τους παραγωγούς ποτών, το συμπέρασμα είναι προφανές: η ποιότητα πρέπει να ελέγχεται όχι μόνο για το ίδιο το ρευστό αλλά και για όλα τα στοιχεία της συσκευασίας. Οι επιπλέον έλεγχοι για μικροπλαστικά και τα προληπτικά μέτρα (όπως η περιγραφείσα διαδικασία καθαρισμού καπακιών) μπορεί να γίνουν το νέο πρότυπο της βιομηχανίας. Οι ρυθμιστικές αρχές και οι καταναλωτές δίνουν ολοένα και περισσότερη προσοχή στην ασφάλεια και την καθαρότητα των προϊόντων. Οι εταιρείες που επενδύουν σε «χωρίς μικροπλαστικά» λύσεις θα κερδίσουν σε φήμη.
Τι σημαίνει αυτό για τους καταναλωτές
Η γνώση αυτού του ζητήματος βοηθά να προσεγγίζουμε την επιλογή μας περισσότερο συνειδητά. Αν και είναι δύσκολο να αποφευχθεί πλήρως το μικροπλαστικό στις σύγχρονες συνθήκες, οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να αναμένουν από τις μάρκες διαφάνεια και βελτίωση στις τεχνολογίες. Απλές ενέργειες – όπως το ξέπλυμα του στόμιου και του καπακιού πριν από το επανασφράγισμα της φιάλης – μπορούν επίσης να μειώσουν ελαφρώς την είσοδο πλαστικού στο ποτό. Τελικά, η αυξημένη προσοχή στα μικροπλαστικά από όλους τους συμμετέχοντες της αγοράς προάγει τη δημιουργία πιο καθαρών και ασφαλών προϊόντων για τους καταναλωτές.
