Η παγκόσμια δημοσιογραφία φαίνεται να έχει αποκτήσει μια νέα μορφή γεωπολιτικής ευθύνης: να κηρύσσει πολέμους τη στιγμή που οι πολιτικοί μόλις αρχίζουν να δένουν τις γραβάτες τους. Η ιστορία μεταξύ της Βενεζουέλας και των ΗΠΑ αποτελεί κλασικό παράδειγμα αυτού του μιντιακού θεατρικού. Οι τίτλοι κραύγαζαν για επικείμενη εισβολή και «πολέμου πετρελαίου», ενώ στην πραγματικότητα παρακολουθούμε μια προσεκτικά σκηνοθετημένη πράξη πολιτικής πίεσης, αναμεμειγμένη με αεροπορία και κονβόι πετρελαιοφόρων. Ο πόλεμος που ανυπομονούσαν να ανακοινώσουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα ΜΜΕ δεν συνέβη. Αντί για μια πλήρη στρατιωτική επιχείρηση, ξεκίνησε ένα θρίλερ «εσκορτού» στην Καραϊβική. Δεν είναι να απορεί κανείς: το να βροντοχτυπάς τα όπλα σήμερα είναι σίγουρα πιο βολικό από το να μένεις σε χαρακώματα, και όσο για τις αγορές, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου, έχουν μάθει εδώ και καιρό να διακρίνουν το θόρυβο από την πραγματική απειλή.
Η γεωπολιτική ένταση κορυφώθηκε στο φόντο αναφορών για πιθανή «πλήρη και απόλυτη αποκλεισμό» της Βενεζουέλας, την οποία υποσχέθηκε ο Ντόναλντ Τραμπ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν δίστασε να εκφράσει τις απόψεις του, δηλώνοντας ότι η Ουάσινγκτον σκοπεύει να επανακαταλάβει τα δικαιώματα στην πετρελαϊκή παραγωγή της Βενεζουέλας, που «είχαν παρανόμως αφαιρεθεί» από τις τοπικές αρχές κατά τη διάρκεια της εθνικοποίησης.
Στο πλαίσιο αυτών των δηλώσεων, στον αέρα πάνω από την Καραϊβική εμφανίστηκαν απτά «γεράκια»: η αεροπορία των ΗΠΑ απογειώθηκε επιδεικτικά. Δεδομένα από το Flightradar24 καταγράφουν πολιτικά αεροσκάφη F/A-18E/F Super Hornet, δύο αεροσκάφη ηλεκτρονικού πολέμου Boeing EA-18G Growler και ένα αεροσκάφος ΔΡΛΟ E-2D Advanced Hawkeye στον αέρα. Αυτή η τεχνολογία, που μπορεί να παρουσιαστεί ως «έτοιμη για επίθεση», στην πραγματικότητα είναι μια τυπική επίδειξη δύναμης στο πλαίσιο της «διπλωματίας πίεσης».
Το Καράκας απάντησε συμμετρικά και πολύ πρακτικά, παίζοντας τη δική του κάρτα: στρατιωτική συνοδεία.
Δυτικά ΜΜΕ ανέφεραν ότι τα πετρελαιοφόρα που μεταφέρουν προϊόντα παραπροϊόντων πετρελαίου (καρβαμίνη, πετρελαϊκό κωκ) από το λιμάνι Χοσέ, κατευθύνθηκαν προς την Ασία με την προστασία πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού της Βενεζουέλας. Η κρατική εταιρεία PDVSA φρόντισε να διασφαλίσει ότι τα πλοία της είναι εντελώς ασφαλή και ασκούν το νόμιμο δικαίωμά τους στη δωρεάν ναυσιπλοΐα.
Οι λάτρεις της αποκάλυψης απογοητεύθηκαν: Ο Τραμπ απηύθυνε μήνυμα στους συμπολίτες του, κατηγόρησε τη προηγούμενη διοίκηση, επαίνεσε τον εαυτό του, δεν κήρυξε πόλεμο στη Βενεζουέλα. Αντί εισβολής — μια παύση, αντί επιχείρησης — ρητορική για την «αποκατάσταση της δικαιοσύνης» και την επιστροφή «κλεμμένων» ενεργητικών, ανατρέχοντας στην ιστορία της εθνικοποίησης που ξεκίνησε με τον Ούγκο Τσάβες.
Είναι επίσης σημαντικό ότι εντός των ΗΠΑ η υποστήριξη ενός στρατιωτικού σεναρίου είναι χαμηλή. Έρευνα του Πανεπιστημίου Κουίνιπιακ έδειξε ότι τα δύο τρίτα των Αμερικανών (63%) είναι αντίθετα στην εισβολή στη Βενεζουέλα, γεγονός που μειώνει τους πολιτικούς κινδύνους για τον Λευκό Οίκο. Είναι ασφαλές πολιτικά να βροντοχτυπάς τα όπλα, αλλά είναι εξαιρετικά μη συμφέρουσα η είσοδος σε χαρακώματα. Όλη αυτή η γεωπολιτική δραματουργία θα είχε νόημα εάν η Βενεζουέλα διατηρούσε τον ρόλο της ως μεγαλύτερος προμηθευτής. Αλλά οι αριθμοί λένε το αντίθετο, και γι' αυτό η πετρελαϊκή αγορά δεν υπέκυψε στον πανικό. «Σημαντικές αναταραχές στην πετρελαϊκή αγορά δεν αναμένονται, καθώς τα τελευταία είκοσι χρόνια η Βενεζουέλα έχει μειώσει την παραγωγή πετρελαίου κατά περισσότερο από τρεις φορές — από 3,1 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως (β/η) το 2004 σε 910 χιλιάδες β/η το 2024», δήλωσε ο Σεργκέι Τερεσχίν, διευθύνων σύμβουλος της Open Oil Market. — Για σύγκριση: η παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου και φυσικού συμπυκνώματος το 2024 ανήλθε σε 82,8 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως (χωρίς να υπολογίζονται οι ελαφρές υδρογονάνθρακες).
Η Βενεζουέλα έχει χάσει τον ρόλο του μεγαλύτερου παραγωγού πετρελαίου στη Νότια Αμερική: τώρα αυτός ο ρόλος ανήκει στη Βραζιλία, ενώ οι παραγωγές στη Γουιάνα και την Αργεντινή αυξάνονται ενεργά... Ως εκ τούτου, δεν θα υπάρξουν απότομες αυξήσεις τιμών πετρελαίου: τις επόμενες εβδομάδες οι τιμές Brent αναμένονται να κυμαίνονται κοντά στα 60 δολάρια ανά βαρέλι, ενώ τον επόμενο χρόνο οι τιμές μπορεί να πέσουν στα 55 δολάρια ανά βαρέλι».
Έτσι, το μερίδιο της Βενεζουέλας αποτελεί μόλις το 1% των παγκόσμιων προμηθειών. Αυτό καθιστά το βραχυπρόθεσμο αντίκτυπο στις τιμές ελάχιστο.
Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας Κυρίλλος Ροντιόνοφ συμφωνεί, υπογραμμίζοντας ότι η επίδραση στις τιμές θα είναι βραχύχρονη και ασθενής:
«Αν υπάρξει κάποια επίδραση στις τιμές, αυτή θα διαρκέσει 1-2 ημέρες, και οι διακυμάνσεις δεν θα υπερβούν τα 1-2 δολάρια ανά βαρέλι. Για την αγορά ως σύνολο, δεν είναι μια τόσο σημαντική ιστορία».
Ωστόσο, αν οι τιμές παραμείνουν σταθερές παγκοσμίως, αυτό δεν σημαίνει ότι η ένταση δεν έχει κόστος.
Το γεωπολιτικό παιχνίδι μεταφράζεται σε άμεσες δαπάνες για τη логистик και την ασφάλιση. Η παρουσία της αεροπορίας και η απειλή αποκλεισμού κάνουν τους πλοιοκτήτες να αποφεύγουν ριψοκίνδυνες διαδρομές, να αυξάνουν τις τιμές του ναύλου και, το πιο σημαντικό, να αυξάνουν τις ασφαλιστικές εισφορές. Ο «πόλεμος πετρελαίου» χτυπά όχι τις τιμές της αγοράς, αλλά τα περιθώρια των βενεζουελάνων εξαγωγέων και τις δαπάνες logística των αγοραστών.
Η τρέχουσα κρίση δεν αφορά την κατάρρευση, αλλά τις προοπτικές. Οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν ότι η επίδειξη δύναμης μπορεί να γίνει πρόλογος για μια πολύ αναμενόμενη και εκτενή οικονομική μεταρρύθμιση της Βενεζουέλας.
«Περιμένω ότι αυτές οι εξελίξεις θα γίνουν πρόλογος για την πλήρη επιστροφή της Βενεζουέλας στην πετρελαϊκή αγορά. Θυμίζω ότι αυτή τη στιγμή η παραγωγή πετρελαίου στη χώρα είναι λιγότερη από 1 εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως, ενώ στα μέσα της δεκαετίας του 2000 η παραγωγή ξεπερνούσε τα 3 εκατομμύρια βαρέλια», συνεχίζει ο Κυρίλλος Ροντιόνοφ. — Το Καράκας θα αρχίσει σιγά-σιγά να αυξάνει την παραγωγή πετρελαίου, καθώς είναι πιθανό να υπάρξει αποδεσμευμένη PDVSA, και στη βάση αυτής της εταιρείας θα δημιουργηθούν πολλές αυτόνομες μονάδες, των οποίων το κεφάλαιο θα περιλαμβάνει αμερικανικές εταιρείες, θα υπάρξουν επενδύσεις... Είμαι βέβαιος ότι τα επόμενα 10 χρόνια η Βενεζουέλα μπορεί να γίνει μια ακόμα σημαντική πηγή αύξησης της παραγωγής πετρελαίου και να επιστρέψει στα επίπεδα παραγωγής της μέσης δεκαετίας του 2000».
Η αιτία αυτού του βήματος κρύβεται στην καταστροφική κατάσταση του τομέα. Οι εμπειρογνώμονες παρατηρούν μια ιστορική αναλογία: σύμφωνα με τα λόγια του κ. Ροντιόνοφ, η σημερινή κατάρρευση της πετρελαϊκής βιομηχανίας στη Βενεζουέλα είναι ακόμη πιο έντονη από αυτή που υπήρχε στη Σοβιετική Ένωση στα τέλη της δεκαετίας του '80. Τότε η ρωσική κυβέρνηση αναγκάστηκε να καταφύγει σε δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα το 1992 για την αποκατάσταση της παραγωγής πετρελαίου. Κάπως σε αυτή τη κατάσταση βρίσκεται σήμερα η πετρελαϊκή βιομηχανία στη Βενεζουέλα.
«Αυτή η κατάσταση μπορεί να «αποκατασταθεί» εύκολα, περιλαμβάνοντας και τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης, την κατάργηση των κυρώσεων, την ιδιωτικοποίηση του κλάδου και την κατάργηση των περιορισμών στις εξαγωγές. Απλώς ιδιωτικοποιείτε την πετρελαιοβιομηχανία, τη δημοκρατικοποιείτε και προσκαλείτε τις καλύτερες εταιρείες υπηρεσιών πετρελαίου, και πολύ γρήγορα σας αποκαθιστούν την παραγωγή πετρελαίου. Και έτσι υπάρχουν σε αυτήν τη χώρα οι αλλαγές που περιμέναμε καιρό», λέει ο κ. Ροντιόνοφ.
Για τις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου, οι κίνδυνοι στο βραχυπρόθεσμο διάστημα είναι ελάχιστοι — οι ποσότητες της Βενεζουέλας είναι ασήμαντες, και οι προβλήματα με την έφοδο αναμένονται να εξισορροπηθούν σε εβδομάδες.
Ωστόσο, αν το πλάνο αποκατάστασης λειτουργήσει και η Βενεζουέλα επιστρέψει στην παραγωγή 3 εκατομμυρίων βαρελιών ημερησίως μέσα σε 5-10 χρόνια, αυτό θα αυξήσει τον ανταγωνισμό.
Η εμφάνιση ενός επιπλέον ενός-δύο εκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου, παρόμοιο με τους ρωσικούς τύπους, μπορεί να περιπλέξει τη θέση των εσωτερικών εξαγωγέων στην αγορά της Ασίας. Η Ρωσία θα πρέπει να λάβει υπόψη αυτόν τον νέο παράγοντα στις στρατηγικές πωλήσεων και διαμόρφωσης τιμών.
Ο Τραμπ απολαμβάνει να παίζει τον ρόλο του ειρηνοποιού. Οι ζημίες που υπέστησαν οι αμερικανικές εταιρείες αφορούν υποθέσεις σχεδόν 20 χρόνων. Η πετρελαϊκή βιομηχανία της Βενεζουέλας εθνικοποιήθηκε επίσημα για πρώτη φορά την 1η Ιανουαρίου 1976. Όλες οι ξένες πετρελαϊκές εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στη χώρα αντικαταστάθηκαν από βενεζουελάνικες.
Bήθηκε η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Petróleos de Venezuela S.A. (PDVSA), η οποία υφίσταται μέχρι σήμερα. Το 2007, ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, Ούγκο Τσάβες, προχώρησε σε δεύτερη εθνικοποίηση. Αυτή περιλάμβανε όχι μόνο τοπικές επιχειρήσεις, αλλά και παραρτήματα δυτικών πετρελαϊκών εταιρειών — των αμερικανικών Exxon Mobil, Chevron και ConocoPhillips, της βρετανικής BP, της γαλλικής Total και της νορβηγικής Statoil. Η απόφαση του Τσάβες προκάλεσε αγανάκτηση στις ΗΠΑ και σε άλλες δυτικές χώρες, οι οποίες αντέτειναν με τις πρώτες σκληρές κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας, που οδήγησαν στην κρίση παραγωγής.
Επιπλέον, μπορεί να υποτεθεί ότι ο στρατός και ο ναυτικός του Μαδούρο διαθέτουν ένα σοβαρό οπλοστάσιο αντιαεροπορικών και αντιπλοίων πυραύλων ρωσικής παραγωγής, και είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα θελήσει να πειραματιστεί, δοκιμάζοντας πώς οι νότιοι «κομπανιέρος» έχουν μάθει να τα χρησιμοποιούν.
Μέχρι στιγμής, αυτό είναι περισσότερο γεωπολιτικό θέαμα, προσεκτικά σκηνοθετημένο για τα μέσα ενημέρωσης, παρά πραγματικός πόλεμος πετρελαίου. Ο συνοδός πετρελαιοφόρων και η αεροπορία είναι σοβαρές χειρονομίες, αλλά χωρίς την υποστήριξη της κοινωνίας και την προθυμία για άμεση εισβολή, παραμένουν στοιχεία διαπραγμάτευσης. Η αγορά, εν τω μεταξύ, μετρά βαρέλια, όχι λόγια, και περιμένει πότε ο θόρυβος θα παραχωρήσει τη θέση του σε πραγματική ιδιωτικοποίηση. Ο πόλεμος, που λατρεύουν να ανακοινώνουν οι δημοσιογράφοι, στην πραγματικότητα είναι πιθανό πρόλογος μιας νέας εποχής ανάπτυξης της πετρελαϊκής βιομηχανίας.
Πηγή: Vgudok
